[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tak na przykład w Le Mans, do spółki z przyszłym generałem Savary, ocalili życie dwudziestoletniej Angelice des Mesliers, prowadzonej już na stracenie.Marceau pozwolił sobie nawet zakochać się w niej.Karygodny brak czujności został w porę dostrzeżony, zapobieżono złu, panna des Mesliers oddała głowę, lecz było to zasługą innych, politycznie czystych ludzi, nie rozgrzeszało wiec winowajców.Nie można wątpić, że spór ‘pomiędzy wodzami z awansu politycznego a żołnierzami z zawodu przedłużył wojnę.Gdyby pozostawiono fachowcom wolną rękę, Francja nie straciłaby aż tyle krwi.Powstańców pobito by wcześniej, mniej wyrżnięto by bezbronnych.Wkrótce po tym wszystkim Marceau napisał do siostry, że raz na zawsze wyjeżdża z Wandei i w przyszłości walczyć będzie już tylko z nieprzyjacielem zewnętrznym.Mógł to uczynić, z czystym sumieniem żołnierskim opuścić plac dotychczasowych bojów.W Wandei przycichł już okrzyk “rembarre! rembarre!”, z którym tłumy uzbrojonych chłopów wypadały zza żywopłotów, szły do regularnych bitew.Rozmaite rozmyślania snuć można, podziwiając paryski Łuk Tryumfalny.Wiadomo powszechnie, że pod jego arkadą przez dwadzieścia cztery godziny stał wyniosły katafalk Wiktora Hugo, by stolica, Francja i Europa mogły złożyć hołd wielkiemu pisarzowi.Wzruszające wspomnienie mąci nieco żal, iż na monumencie, który posłużył sprawie syna, zapomniano wyżłobić imienia i nazwiska ojca, generała Sigisberta Hugo, który bił się w Wandei, później zaś, za Napoleona, także w innych krainach i — jak wynika z jednego z wierszy Wiktora — nawet gerylasów hiszpańskich traktował po ludzku.Widnieje za to na Łuku nazwisko generała Turreau.Pierwsza egzekucja przez utopienie odbyła się w Nantes 16 listopada, wspominało się już o tym.Wojna wandejska jeszcze wtedy trwała, powstańcy szli na Granville.Wyczyny Jana Chrzciciela Carrier określone zostały na początku tych rozważań jako początkowe akordy finału.Dopiero teraz przyszedł czas na pobieżne z konieczności wsłuchanie się w jego pełnię.Zanim się jednak do tego przystąpi, trzeba wspomnieć, że Nantes nie stanowiło wyjątku.Mordowano zawzięcie w wielu miastach, w Saumur, zwłaszcza zaś w Angers, gdzie komisarz miejscowy, nazwiskiem Francastel, nie tylko działał, to znaczy wyprawiał na tamten świat tysiące ludzi płci obojej, lecz i pisywał płomienne apele: “Wandea zostanie wyludniona, lecz Republika pomszczona i spokojna.Bracia, niechaj Terror nie schodzi z porządku dziennego, a wszystko będzie dobrze”.Komendę po Marceau wziął w Wandei generał Turreau, który okazał się człowiekiem systematycznym i przezornym.Opracował plan pacyfikacji, lecz zażądał od Konwencji wyraźnych rozkazów, aby — jak sam podkreślił — bez reszty wyjaśnić kwestię odpowiedzialności.Oględność ta zapewne pozwoliła mu ominąć cało wszelkie Scylle i Charybdy, zachować rangę za Napoleona i zdobyć miejsce na Łuku Tryumfalnym.Na obwodzie Wandei skoncentrowało się dwanaście silnych, zachowujących łączność pomiędzy sobą oddziałów, które przeszły do historii pod nazwą “kolumn piekielnych”.Koncentrycz7 nie ruszyły one w głąb kraju niszcząc wszystko, co napotykały po drodze.Okazało się, że dotychczasowe okrucieństwa i rzezie nie wyczerpywały jeszcze możliwości ludzkich.28 lutego 1794 roku w miejscowości Luc-sur-Boulogne padły pięćset sześćdziesiąt trzy ofiary.Pacyfikatorzy utrudzili się, lecz nie napotkali oporu, bo były to wyłącznie kobiety i dzieci.W lesie Vezins, gdzie znajdował się szpitalny obóz niedobitków, wyrżnięto tysiąc dwieście osób.Gwałcono kobiety na kupach kamieni przydrożnych i na ołtarzach kościelnych, obnoszono na bagnetach niemowlęta.Dla zaoszczędzenia prochu, kolb i innej broni palono żywcem.Republikanów, ludzi zaopatrzonych w świadectwa prawomyślności obywatelskiej, spotykał często ten sam los co rodziny powstańcze.Działo się tak nawet po miastach.Po wsiach podejrzany, a wiec skazany bez sądu, był każdy napotkany chłop — bez różnicy płci i wieku.Dawna, oporna Wandea miała być starta z powierzchni ziemi.Te właśnie wydarzenia przypomina krzyż w Pouzauges, poświecony tym, co oddali życie za Boga i za swój kraj.Oradour-sur-Glane? Tak jest! Oradour-sur-Glane wcześniejsze o lat sto pięćdziesiąt, mające rozmiary całej ludnej prowincji, obmyślone, przygotowane i wykonane przez Francuzów na innych Francuzach [ Pobierz całość w formacie PDF ]