[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.cit., s.96; B.Radziwiłł do E.Drake'a, bmd,w: B.Kal i cki , Bogusław Radziwiłł, koniuszy litewski, Kraków 1878, s.163(w publikacji list błędnie datowany na sierpień 1656 r., choć jego treśćbezsprzecznie świadczy, że powstał po bitwie pod Prostkami).47Mi i l ver s t edt , Die brandenburgische Kriegsmacht., s.73.48GStA, I HA, Rep.9 (Polen), 5ee IB, k.10.49Ibidem.Bredowa z regimentu Kanneberga, wysłanej w tym samymkierunku50.Rudawski i Des Noyers wymieniają ponadto  2 chorągwieszlachty pruskiej".Chodzi tu zapewne o pospolite ruszenie.Jak wspomniano powyżej, elektor początkowo wahał się, czyje zwołać, obawiając się wrogich nastrojów poddanych z księ-stwa.Prawdopodobnie jednak uczynił to, obecność pospolitegoruszenia (Lehnpferde) w okolicach Prostek, niechętnego walcez Gosiewskim, ale rozbitego po bitwie przez Tatarów, po-twierdza Caspar von Kalckreuter.Ciekawie może zabrzmiw tym miejscu informacja Mikołaja Podlodowskiego o rzeko-mej śmierci generała Houvaldta, poniesionej pod Prostkami51.Przypominają się cytowane powyżej awiza mówiące o wrogonastawionym do Fryderyka Wilhelma pospolitym ruszeniu,dowodzonym właśnie przez generała Houvaldta.Interesujące,że właśnie pod Ełkiem 2 paz
dziernika wystosowano do elektorasuplikę w imieniu stanów pruskich.Wallenrodt przysłał doobozu 6 dział, a Waldeck miał kilka swoich, razem w oboziebrandenburskim było ich 9.Taką liczbę podaje GabrielWojniłłowicz.Rauchbar relacjonuje, że w pierwszej faziebitwy Waldeck wysłał 4 działa na most, 2 pozostawił w oko-pach, a pozostałym rozkazał iść przed obóz.Już z tegofragmentu wynika, że dział było w istocie więcej niż 6.W czasie obrony przepraw na Ełku obsługa uciekła i porzuciła4 działa, 2 działa z obozu przepadły, 1 działo z odłamanymlontem miał Waldeck, 2 działa wyprowadzone przed obózkazał sprowadzić Radziwiłł.Razem daje to 9 sztuk.Obok dział przybył pod Prostki regiment rajtarii (nie jestpewne, który z wyżej wymienionych) oraz regiment dragoniiWallenrodta pod oberszter-lejtnantem Jobstem von Krec-kenem52.Nie wziął jednak udziału w bitwie, z relacji wynika,50Ibidem, k.16.51AGAD AR, dz.II, ks.21, s.214.52GStA, I HA, Rep.9 (Polen), 5ee IB, k.33v; Ra uc hba r , op.cit.,s.145; M ii I v e r s t e d t, Die branclenburgische Kriegsmacht., s.307.że Krecken został odkomenderowany do obrony brodów podNiendorf (Nową Wsią Ełcką?).Nie wiadomo jednak, kto gotam wysłał, Waldeck czy może Wallenrodt.Sam generałdodaje, że obrona brodów miała uniemożliwić Tataromprzejście rzeki i odcięcie Waldecka od grupy pułkownika.W relacji z 20 paz
dziernika twierdził natomiast, że obawia-jąc się przejścia ordy przez rzekę powyżej jego pozycji(a więc na północ od obozu) wysłał tam regiment jazdyi dragonów (chyba jednak nie należy utożsamiać oddziałuwysłanego pod Niendorf jeszcze przed bitwą, złożonego jakwidać co najwyżej z 2 regimentów, z grupą szwedzką,daleko bardziej liczną i broniącą przepraw na południe odobozu).Wydaje się, że w obydwu relacjach chodzi o tę samąjednostkę dragońską  regiment Kreckena.Nie wiadomojednak, co to za rajtarzy (regiment jazdy) mu towarzyszyli,być może była to kompania rotmistrza Neumanna z regimen-tu Kanneberga.Trudniej ustalić skład grupy Israela i Radziwiłła.DesNoyers i Rudawski podają, że stanowiły ją regimenty generała--majora Israela Ridderhielma, pułkowników: Amersteina,Petera, Johanna Jacoba Taube, Johanna Engela i JoachimaEngela.Kochowski poszerza tę listę podając nazwiska Horna(generał major Henryk Horn?), Scharfenberga, Kocha i Ban-nera53.Ponadto inne relacje wymieniają pułkowników Bockai Rosena.Bogusław Radziwiłł wspominał, że Karol Gustawwysłał go na Podlasie na czele 4 regimentów54.Prawdopodob-nie były to regimenty rajtarii braci Engelów, Dietricha vonRosena i dragonia Puttkamera.Israel przyłączył się doRadziwiłła już we wrześniu, podczas działań na północ odNarwi.Miał pod swoja komendą, oprócz własnej jednostki,także skwadron Hansa Bottichera.Radziwiłł jeszcze spodWizny odesłał do Tykocina Rosena, ale otrzymał w zamianinną jednostkę rajtarii, dawny regiment Pera Hammarskjolda53K o c h o w s k i, op.cii., s.234.54R a cl z i w i 11, op.cit., s.139.dowodzony przez oberszter-lejtnanta (lub obersztera) ErichaDrakę.Hammarskjold został wzięty do niewoli w bitwie podWarszawą, jego regiment przejął Ludwik Oxtenstierna, a poProstkach połączony z rozbitymi oddziałami Israela i Taubego-Drake.Jednak Oxtenstierny nie było pod Prostkami, był za toDrakę, więc to on w paz
dzierniku 1656 r.dowodził tąjednostką.Potem, pod koniec września dołączył do wymienio-nych jeszcze regiment Johanna Jacoba TaubegoD5.Brak w z
ródłach informacji na temat Bannera, Amersteinai Scharfenberga.Peter faktycznie był oberszter-lejtnantemi istotnie przebywał w niewoli tatarskiej, z której powróciłw marcu 1657 r.56 Nie jest jednak pewne, czy dostał się doniej 8 paz
dziernika pod Prostkami.Oberszter-lejtnant Petervon Kessel został pochwycony przez ordę pod Strzemeszną24 sierpnia 1656 r.37 Niewykluczone, że pułkownik Peteru Kochowskiego i ten spod Strzemeszny to jedna i ta samaosoba.Natomiast istotnie pod Prostkami został wzięty doniewoli przez Tatarów oberszter-lejtnant Koch, któregowykupiono dopiero w sierpniu 1662 r.Wydaje się jednak,że nie dowodził on żadnym regimentem, raczej skwadronemwchodzącym w skład jednego z nich.O pułkowniku Bockubrak wiadomości, chyba że był to oberszter-lejtnant Wilhelmvon Błock, w latach 1656-1657 służący w regimenciedragonii Bogusława Radziwiłła58.Waldeck stwierdza, że Radziwiłł miał 6 regimentów.Tylesamo podają Wojniłłowicz, Kochowski oraz Rudawski i DesNoyers.Z powyższych obliczeń wynika, że tak było w istocie.Regiment Bottichera po bitwie warszawskiej został włączonydo regimentu Israela59.55G.T e s s i n, Die deutsche Regimenter der Krone Schweden, Koln-Graz1965, s.146, 126-127, 147-148; Wa s i l e ws k i , Zarys dziejów., s.67.56Theatrum Europaeum, t.VIII, Franfkurt am Mein 1667.s.140.57AGAD AR, AGAD AR, dz.II, ks.21, s.197.58Mi i l ver s t edt , Die brandenburgische Kriegsmacht., s.57-58.59Te s s i n, op.cit., s.146.Wojska szwedzko-brandenburskie dowodzone przez GeorgaFriedricha von Waldecka były daleko mniej liczne od siłGosiewskiego.Przyjmując za podstawę wyliczeń stan wymie-nionych jednostek po ich sformowaniu, liczyłyby one łącznie53 kompanie, tj.nieco ponad 3 tys.koni.Stan ten z pewnościąobniżył się po odbytej kampanii w Polsce w wyniku chorób1 dezercji.Waldeck we wrześniu 1656 r.twierdził, że ma podswoją komendą 1400 rajtarów i 200 dragonów60.Nawetgdyby generał zaniżał celowo siłę swego korpusu, by skłonićtym elektora do przysłania pomocy, to wydaje się, że i tak nieprzekraczały one 2 tys.koni.W maju 1656 r [ Pobierz całość w formacie PDF ]