andrzej mencwel, antropologia kultury

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.) U Arunta i Loritja duchy te bardzoprecyzyjnie odradzają się w trzecim pokoleniu (dziadek wnuk) i w piątym, kiedyprzodek i praprawnuk noszą to samo imię.Jest to także wynik skrzyżowania potomstwa188Marcel Mauss POJCIE OSOBY, POJCIE JAw linii żeńskiej z linią męską.Można też na przykład poprzez rozdział imion wśródjednostek, klanu i klasy małżeńskiej (osiem klas u Arunta) badać związki tych imionz wiecznymi przodkami, z ratapa1, związki występujące w chwili poczęcia, kiedy topłody i dzieci wydobywają się na światło dzienne, a także związki między imionamiratapa a imionami dorosłych (w szczególności imionami związanymi z funkcjami peł-nionymi w obrzędach klanowych i plemiennych).Technika przeprowadzania tychpodziałów nie ogranicza się do ich roli religijnej, idzie tu także o określenie prawnejpozycji jednostki, jej miejsca w plemieniu i w jego obrzędach.Zatem, chociaż dla powodów, które wkrótce się ujawnią, mówiłem przede wszyst-kim o społecznościach stałych masek (Zuni, Kwakiutlowie), nie należy zapominać, żesporadyczne używanie masek w Australii i gdzie indziej, to po prostu obrzędy niesta-łych masek.Człowiek wytwarza sobie w tych społeczeństwach narzuconą osobowość,prawdziwą w obrzędzie, udawaną w grze.Jednak między malowaniem głowy, częstotakże ciała, a szatą czy maską występuje tylko różnica stopnia, a nie funkcji.W obuprzypadkach wszystko prowadzi do ekstatycznego wyobrażenia przodka.[.]Przejdzmy od pojęcia indywiduum do pojęcia osoby i pojęcia , ja.III.Persona łacińskaWiadomo, jak klasyczne jest łacińskie pojęcie persona: maska, maska tragiczna,maska obrzędowa i maska przodka.Powstało ono w początkach cywilizacji łacińskiej.[.]Spośród wielkich i bardzo starych społeczeństw, które pierwsze uświadomiły sobiepojęcie persona, dwa wynalazły je, by tak rzec.One też rozwiązały je definitywniew ostatnich wiekach przed naszą erą.Ich przykład jest pouczający: są to Indie bra-mińskie i buddyjskie oraz starożytne Chiny.IndieWydaje się, że Indie są najstarszą cywilizacją, w której pojawiło się pojęcie jednost-ki, jej świadomości, co więcej, pojęcie ja , ahamkara, kształtowanie ja ,i określenie świadomości indywidualnej; aham = ja (jest to identyczne słowo indo-europejskie co ego).Słowo ahamkara jest oczywiście słowem technicznym, wy-kształconym przez szkołę jasnowidzów, którzy byli ponad wszelkimi złudzeniamipsychologicznymi.Filozofia sankhja, która bezpośrednio poprzedzała buddyzm, zwra-cała uwagę na złożony charakter rzeczy i duchów (sankhja znaczy dokładnie złożo-ność), uważała , że ja ma charakter rzeczy iluzorycznej.Buddyzm w pierwszym1Ratapa w wierzeniach Aruntów embriony dzieci przebywające na drzewach, skałach, w wodzieitp., mające zawsze ten sam totem, co totem przodka związanego z danym miejscem (np.na gumowcu zawszeznajdują się ratapy mające za totem kangura); gdy w pobliżu znajdzie się kobieta należąca do klasymatrymonialnej, do której zwykły należeć matki owych ratap, wówczas jedna z ratap przenika przez biodro dołona tej kobiety; tym sposobem u Aruntów kobiety zachodzą w ciążę; urodzone dziecko ma ten sam totem, coprzodek, na którego mistycznym łonie przebywało wcześniej jako ratapa (przyp.red.tomu).189Marcel Mauss POJCIE OSOBY, POJCIE JAokresie swojej historii uznał ja za element dający się oddzielić i usunąć ze skand-ha2, mnichom zaś zalecał jego unicestwienie.Chiny[.] Imiona, forma życia jednostki, jej oblicze (my również zaczynamy tak sięwyrażać) są wyznaczane przez kolejność narodzin, pozycję i grę klas społecznych.Indywidualność jednostki to jej ming, jej imię.Chiny zachowały archaiczne pojęcia.Jednocześnie nadały indywidualności charakter bytu wiecznego i nie dającego się roz-łożyć.Imię, ming, to rzeczownik zbiorowy, to rzecz przybyła skądinąd, nosił je od-powiedni przodek i otrzyma je potomek aktualnego posiadacza.[.]IV.PersonaRzymianie, poprawniej mówiąc Latynowie, w przeciwieństwie do Hindusówi Chińczyków, jak się zdaje ustalili już częściowo pojęcie osoby persona.[.] Wy-daje mi się, że pierwotny sens słowa oznaczał wyłącznie maskę.Post factum poja-wiło się wyjaśnienie łacińskich etymologów, stwierdzające, że, persona pochodzi odper/sonare, maska, przez (per), którą przechodzi głos (aktora).[.] Benveniste powie-dział mi, że być może wywodzi się ono (tj.słowo persona) z zapożyczenia przez Etru-sków z greckiego ��ó�� (perso).Jakkolwiek by było, zasadniczo sama instytucjamasek, a w szczególności masek przodków, pochodzi z Etrurii.Cywilizacja Etruskówbyła cywilizacją masek.[.]Samnici, Etruskowie, Latynowie tak naprawdę żyli jeszcze w atmosferze, którądopiero co opuściliśmy: personae, maski i imiona, przywileje i jednostkowe uprawnie-nia do obrzędów.Stąd do pojęcia osoby jest tylko jeden krok.Nie został on może wykonany od ra-zu.Sądzę, że legendy takie, jak legenda o konsulu Brutusie i jego synach, o wyga-śnięciu prawa ojca do zabijania synów, do zabijania sui, oznaczają uzyskanie przez synapersona, nawet za życia ojca.Myślę, że decydująca była rewolta plebsu i uzyskanie po synach rodzin senatorskich pełni praw miejskich przez wszystkich plebej-skich członków gentes.Gdyby wszyscy obywatele rzymscy byli wolnymi ludzmi,wszyscy mieliby persona cywilną, niektórzy uzyskaliby personae religijną.[.]Obywatel rzymski ma prawo do nomen, do praenomen i cognomen, które mu zo-staje nadane przez jego gens.Imię oddaje np.porządek narodzin przodków, którzy jenosili: Primus, Secundus itd.Nazwisko (nomen-numen) uświęcone przez gens.Co-gnomen, przydomek (surname), na przykład Naso, Cicero itd.Senatus-consulte posta-nowił (zdarzały się na pewno nadużycia), że nie wolno pożyczać, przywłaszczać sobieimienia cudzej gens [ Pobierz całość w formacie PDF ]