Arystoteles Polityka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ich nieprzyjaciele bowiem tak dalece się posunęli w swej nienawiści, że ich narynku przywiązali do pręgierza.11.Wiele oligarchii zostało też obalonych, skutkiem zbyt despotycznegocharakteru, przez niektórych członków rządu, którzy się z tym nie godzili; tak byłoz oligarchią w Knidos i na Chios.Jednakowoż także i czysty przypadek pociągał za sobą przemianę zarówno tzw.politei, jak i oligarchii, jeśli w nich przynależność do rady, sądu i innych urzędówzależna była od cenzusu majątkowego.Zdarza się często mianowicie, że cenzusustalony pierwotnie odpowiednio do istniejących stosunków, a dopuszczający doudziału w rządach oligarchicznych niewielu, w politei zaś stan średni, okazuje się54Por.wyżej, ks.II, rozdz.6, � 18.55Timofanes, członek panującej w Koryncie arystokracji, objąwszy dowództwo nad najemnikamiusiłował się narzucić na tyrana, ale został obalony przez brata swego Timoleonta i zabity (ok.365 r.p.n.e.).56Simos z Larysy znany jest tylko z mowy Demostenesa O wieńcu (48), gdzie napiętnowany jestjako zdrajca, który wydal Tesalię Filipowi II.57Imię Ifiadesa występuje u Demostenesa, wygłoszonej w 352 r.mowie przeciw Aristokratesowi(177), gdzie powiedziano, że syn jego dany został Ateńczykom jako zakładnik, ale miasta Sestos, nieAbydos.O roli klubów politycznych (hekyrii) w Abydos por.wyżej, � 5.Z toku wywodówArystotelesa można by się domyślać, że Ifiades, mając poparcie swego klubu, narzucił się na tyranaAbydos.58Archias znany jest jako przywódca obozu oligarchicznego i polemarch w Tebach; padł ofiarązamachu Pelopidasa i towarzyszy w 379 r.p.n.e.Małe jednak jest prawdopodobieństwo, żeby byłidentyczny ze wspomnianym tu Archiasem. 124za niski, ponieważ skutkiem pokoju lub jakichś innych szczęśliwych okolicznościtak wzrasta dobrobyt, że wielokrotnie podnosi się wartość tych samych posiadłości.W następstwie tego wszyscy uzyskują dostęp do wszelkich godności, przy czymprzemiana w pewnych wypadkach dokonuje się z wolna, nieznacznymi krokamii niepostrzeżenie, w innych zaś nawet i prędzej.12.Z takich tedy przyczyn ulegają oligarchie przemianom i przewrotom.W ogóle zaś dodać należy, że i demokracje, i oligarchie przechodzą niekiedy niew przeciwne formy ustrojowe, ale i w tegoż samego rodzaju, a więc np.z prawnieuporządkowanych demokracji i oligarchii w też same formy, ale nacechowanesamowolą, i na odwrót.6.Obalenie arystokracji1.W arystokracjach dochodzi do przewrotów w pierwszym rzędzie dlatego, żeniewielu ma dostęp do godności.(Jak już zaznaczono, pociąga to za sobą upadekrównież oligarchii, a przecież i arystokracja jest z pewnego punktu widzeniaoligarchią, bo w jednej i drugiej niewielu tylko rządzi, a choć ograniczenie doniewielu ma w obu wypadkach różne podłoże, to jednak w pospolitym mniemaniutakże i arystokracja uchodzi z podanego powodu za oligarchię.) Musi zaś dojść dotakiego przewrotu szczególnie wówczas, gdy się znajdzie pewna znaczniejsza ilośćludzi mających przekonanie, że nie ustępują co do cnoty rządzącym.Tak byłow Lacedemonie z tak zwanymi Parteniami59, pochodzącymi przecież z równych[im obywateli], których ujęto na sprzysiężeniu i wyprawiono do Tarentu jakoosadników.2.Dochodzi też do przewrotu, gdy pewni ludzie wybitni doznają zniewag zestrony takich, którym bynajmniej nie ustępują w cnocie, a którzy wyższe jednakpiastują godności, tak np.Lizander ze strony królów60, albo też gdy jakiś dzielnyczłowiek nie znajduje dostępu do godności, jak np.Kinadon61, który za Agesilaosauknuł spisek przeciw Spartiatom, albo znów, gdy jedni są nadmiernie biedni,a drudzy zbyt bogaci, zjawisko, które zwłaszcza w czasie wojen występuje.Tak59Partemowie, którzy według podania wyemigrowali ze Sparty i założyli w południowej Italiimiasto Tarent, mieli być synami dziewcząt spartańskich (��), zrodzonymi ze związku ichz odesłanymi z terenu wojny w Mesenii młodzieńcami.Ponieważ po zakończeniu wojny urodzeniz tych nielegalnych związków czuli się upośledzeni, próbowali zamachu stanu, a gdy ten przedwcześniezostał wykryty, opuścili Spartę i osiedli w Tarencie (por.Strabon, Geographica VI, 3).Nieco innąwersję podawał Antiochos z Syrakuz mieli to być synowie Spartan, którzy w wyprawie nie wzięliudziału i zepchnięci zostali do klasy helotów.60Por.wyżej, rozdz.1, � 5.61Kinadon, zepchnięty z warstwy pełnouprawmonych Spartiatów (tzw.homoioi) do warstwyupośledzonych (hypomeiones) z powodu utraty majątku, uknuł spisek celem obalenia istniejącegoustroju.Zanim zdołał jednak swe plany przeprowadzić, został skutkiem zdrady ujęty i stracony (398 r.p.n.e.).Por.Ksenofont, Hellemka III 3, 4-11. 125było też w Lacedemonie w okresie wojny meseńskiej, jak się to okazuje z utworuTyrtajosa62 pt.Eunomia; z powodu wojny mianowicie znalezli się niektórzyw biedzie i domagali się nowego podziału ziemi.[Są też warunki do przewrotu,]jeśli się znajdzie jakiś człowiek potężny, zdolny do wzniesienia się jeszcze wyżejaż do jedynowładztwa, jak Pauzaniasz w Lacedemonie, który dowodził w wojniez Persami, i Hanno w Kartaginie63.3.Głównie jednak zarówno politeja, jak arystokracja ulegają rozkładowiskutkiem naruszenia w samym ustroju zasady sprawiedliwości.yródło zła leżyw tym mianowicie, że w politei demokracja i oligarchia, w arystokracji oba teczynniki i cnota, ale głównie te dwa pierwsze, nie są odpowiednio zmieszane.Dwate czynniki, tj [ Pobierz całość w formacie PDF ]