[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Rozmiarówszpiegostwa przemysłowego i naukowego (niezale\
nie od tego, czy słu\
y celom wojskowymczy handlowym) oczywiście nie da się skwantyfikować, wydaje się jednak, \
e jest ono jeszczejednym przejawem zaniepokojenia Rosji jej pozostawaniem w tyle m.Bardziej regularnawymiana handlowa  import zachodniej wiedzy technicznej i zachodniego sprzętu (a tak\
eimport wschodnioeuropejskich wyrobów przemysłowych) w zamian za rosyjskie surowce jest tradycyjną ju\
dla Rosji drogą  zamykania luki".Rosja czyniła to w latach 1890 1914 ipotem ponownie w latach dwudziestych.W tym sensie jedyną zmianą, jaka tu zaszła, jestnowocześniejszy charakter importowanych towarów.[.] Drugim problemem jest braktwardej waluty na taki import.[.] Podczas gdy wpływy ze sprzeda\
y przez Rosję ropynaftowej i innych surowców (z wyjątkiem zapewne gazu) kurczą się, płatności za importutrzymują się nadal na wysokim poziomie  wszystko to razem wzięte zapewne zmniejszasumy, jakie mo\
na przeznaczać na inwestycje.Trzecią istotną przyczyną niepokoju o przyszły poziom wzrostu gospodarczego W Rosji sąproblemy demograficzne.Sytuacja przedstawia się tu tak mrocznie, \
e jeden z naukowcówrozpoczął swą niedawno opublikowaną analizę Population and Labor Force (Ludność i siłarobocza) od następującego brutalnego stwierdzenia: Zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i długoterminowej przewidywany wzrostliczby ludności ZSRR i zasobów siły roboczej tego kraju przedstawia się do końca bie\
ącegostulecia wręcz fatalnie.Począwszy od spadku stopy urodzeń, poprzez spadek liczby młodychludzi pojawiających się po raz pierwszy na rynku pracy (dodatkową komplikacją jest tunierównomierne rozło\
enie tej liczby w ró\
nych regionach) i poprzez względne starzenie sięludności, a skończywszy na niewiarygodnym, przekraczającym wszystkie wcześniejszeprzewidywania wzroście śmiertelności  wszystko to nie stwarza radzieckiemu rządowiwiększych nadziei" l85.Wszystkie wymienione czynniki są bardzo powa\
ne i wszystkie wzajemnie na siebieoddziałują, ale tendencją najbardziej szokującą jest stałe pogarszanie się  począwszy od latsiedemdziesiątych, a mo\
e nawet wcześniej  wskaz
ników przewidywanej długości \
ycia istopy śmiertelności niemowląt.W efekcie powolnego pogarszania się warunków wszpitalach, coraz gorszej ogólnej opieki zdrowotnej, złego stanu sanitarnego i złego stanuhigieny oraz niebywałych rozmiarów alkoholizmu stopa zgonów  zwłaszcza mę\
czyzn wwieku produkcyjnym  zwiększa się. Obecnie przeciętny mę\
czyzna radziecki mo\
e liczyć,\
e do\
yje zaledwie do około 60 roku \
ycia, a więc długość jego \
ycia będzie o sześć latmniejsza, ni\
była w połowie lat sześćdziesiątych" 186.Równie szokujący jest wzrostśmiertelności niemowląt.ZSRR jest jedynym krajem uprzemysłowionym, w którymwystąpiło takie zjawisko.Wskaz
nik umieralności niemowląt jest trzykrotnie wy\
szy ni\
wUSA, i to mimo istnienia ogromnej liczby lekarzy.O ile jednak ludność Rosji wymieraszybciej ni\
przedtem, o tyle stopa urodzeń szybko się zmniejsza.W rezultacie (tak sięprzypuszcza) urbanizacji, wzrostu liczby kobiet pracujących, złych warunkówmieszkaniowych i innych bodz
ców ujemnych ogólna stopa urodzeń stale się zmniejsza,zwłaszcza wśród ludności rosyjskiej.W konsekwencji wszystkich tych tendencjirozwojowych liczba mę\
czyzn-Rosjan niemal w ogóle się nie zwiększa.Implikacje tegowszystkiego ju\
od pewnego czasu niepokoją przywódców Rosji i to one są najwyraz
niej tłemwezwań do powiększania rodziny, zaostrzenia kampanii antyalkoholowej i nakłanianiastarszych robotników, by nadalpracowali [.]Niektórzy komentatorzy mogliby  jak się wydaje  uznać, \
e ten katalog trudności jestzbyt pesymistyczny.Radziecka produkcja mająca związek z wojskiem często wywiera du\
ewra\
enie i występuje w niej systematyczny pęd do poprawy, wynikający z samej dynamikiwyścigu zbrojeń137.Jak podkreśla jeden z historyków (co prawda napisał to w 1981 r.)1M,obrazu nie mo\
na uznać za jednoznacznie negatywny  zwłaszcza jeśli się spojrzy naosiągnięcia gospodarcze ZSRR w ciągu ubiegłego półwiecza; obserwatorzy zachodni mają te\
zwyczaj w jednych okresach wyolbrzymiać siłę Rosji, a w innych jej słabość.Niezale\
niejednak od tego, jak bardzo poprawiła się sytuacja ZSRR w porównaniu z czasami Lenina,pozostaje przykry fakt, \
e kraj ten nie dogonił Zachodu i \
e w istocie od ostatnich lat re\
imuBre\
niewa dystans ten w realnym poziomie \
ycia zwiększa się; \
e pod względem produkcjiper capita i sprawności działania przemysłu Związek Radziecki został wyprzedzony przezJaponię i niektóre inne kraje Azji; i \
e zmniejszanie się tempa wzrostu gospodarczego,starzenie się ludności, trudności klimatyczne, stan zasobów energetycznych i sytuacja wrolnictwie rzucają ponury cień na wszystkie twierdzenia i apele przywódców ZSRR.W tym kontekście staje się bardziej zrozumiałe twierdzenie Gorbaczowa, \
e  kluczem dowszystkich naszych problemów jest przyspieszenie społeczno-go-spodarczego rozwojukraju".Niezale\
nie jednak od wszystkich trudności o charakterze przyrodniczym (wiecznazmarzlina itp.), na drodze do  wielkiego skoku" na wzór chiński występują dwie główneprzeszkody polityczne.Pierwszą jest silna pozycja aparatu partyjnego, biurokratów i innychczłonków elity korzystającej z licznych przywilejów (uzale\
nionych od rangi), chroniących jąprzed trudnościami codziennego \
ycia, i monopolizującej w swych rękach władzę i wpływy.[.] Druga przeszkoda polityczna wynika z faktu, \
e ZSRR poświęca bardzo istotną częśćGNP na obronę.Wielu autorów analiz spędza \
ycie na szukaniu metod najlepszegowyliczenia wchodzących tu w grę sum i sposobów porównywania ich z odpowiednimiwydatkami Zachodu; stwierdzenie CIA z 1975 r., \
e rublowe ceny radzieckiego sprzętuwojskowego są dwukrotnie wy\
sze, ni\
to szacowano poprzednio, i \
e Rosja wydaje naobronę najprawdopodobniej 11 13 proc., a nie 6 8 proc.GNP, doprowadziło donajró\
niejszych pomyłek interpretacyjnych w ocenie znaczenia tego faktu1S9.Wa\
niejsze oddokładnych liczb (być mo\
e nieosiągalnych nawet dla planistów radzieckich) jest to, \
e choćpo 1976 r.tempo wzrostu wydatków na zbrojenia zmalało, to Kreml  jak się wydaje przeznacza na tę dziedzinę mniej więcej dwukrotnie większą część produktu narodowego ni\
USA [ [ Pobierz całość w formacie PDF ]