[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.projektów systemowych, których celem jest wypracowanie standardów usług pomocyi integracji społecznej, w tym pracy socjalnej, dowodzi, iż potrzebę zmian dostrzega także admi-nistracja rządowa.Wypada zauważyć, iż w kontekście tych oczekiwań istotny jest już nie tylkosam fakt pojawiania się zmian, ale także ich ewentualny kierunek: czy jest on satysfakcjonujący,w jakim zakresie i dla kogo?W pytaniu o ewentualne zmiany w metodyce praktykowanej pracy socjalnej zawarte jestimplicite założenie, że uprawiana w Polsce praca socjalna jest metodyczna.Otóż założenie toniekoniecznie musi być trafne i uzasadnione; wszystko zależy od sposobu rozumienia terminumetodyczność.Kiedy zatem założenie to można przyjąć, a kiedy trzeba je odrzucić?Otóż ma ono sens wówczas, kiedy metodyczność będziemy rozumieli deskryptywnie, jakopewien wzór (model) działania pracowników socjalnych charakterystyczny dla danego środowi-ska instytucjonalnego.W tym znaczeniu pracownicy socjalni zawsze postępują metodycznie, przyczym, jak pokazują to badania empiryczne, owa metodyka w decydującym stopniu kształtowanajest przez czynniki prawno-instytucjonalne.Z tego też względu będzie ona odmienna w zależno-ści od typu instytucji, w której pracownik socjalny jest zatrudniony; można by zatem mówić np.o metodyce pracy socjalnej prowadzonej w ośrodku pomocy społecznej, metodyce pracy socjal-nej prowadzonej w domu pomocy społecznej, metodyce pracy socjalnej prowadzonej w centrumintegracji społecznej itp.W niniejszym opracowaniu chciałbym zawęzić skalę rozważań tylko doośrodków pomocy społecznej.Uzasadnienie tego wyboru jest jasne: to praca socjalna prowadzo-na w ośrodkach pomocy społecznej wyznacza główny nurt polskiej pracy socjalnej i w związkuz tym nadaje jej oblicze.Mając zatem na uwadze pytania sformułowane na wstępie chciałbym sięw tym opracowaniu po pierwsze zastanowić, czy prawno-instytucjonalny model działania pra-cowników socjalnych zatrudnionych w ośrodkach pomocy społecznej ulega jakimś zmianom,a jeśli tak, to jaki jest charakter owych zmian?Założenie o metodyczności praktykowanej w Polsce pracy socjalnej nie jest uzasadnione,jeśli metodyczność będziemy rozumieli w sposób normatywny w tym rozumieniu synoni-mem praktyki metodycznej byłaby praktyka profesjonalna.Zauważmy, że często, gdy mówimy o metodyce pracy socjalnej, mamy na myśli fakt, iż zgodnie z bardzo tradycyjnym ujęciem praca socjalna może być praktykowana przy zastoso-60 waniu trzech metod: metody indywidualnego przypadku, grupowej i organizowania społeczno-ści lokalnej.Wypada od razu zaznaczyć, iż w ramach każdej z tych metod rozwinęło się bardzowiele modeli pracy socjalnej ugruntowanych teoretycznie i operujących odmiennymi środ-kami wzorów pomagania osobom i rodzinom doświadczającym trudności i problemów w funk-cjonowaniu społecznym, stosowanych co istotne niezależnie od kontekstu instytucjonalne-go.Uprawiać metodyczną (czyli profesjonalną) pracę socjalną to w tym kontekście nicinnego jak aplikować owe modele w praktyce pracy z jednostkami, rodzinami, grupami bądzspołecznościami.Od kilku dekad w literaturze przedmiotu o trzech metodach już się nie pisze zastąpił jepodział na dwa podstawowe obszary praktykowania pracy socjalnej.Czasem są one określanejako mikro- i makro-praktyka, częściej jako kliniczna praca socjalna i praktyka środowiskowa(community practice).Mimo pewnych nomenklaturowych odmienności istota tego podziałujest w miarę klarowna: z jednej strony chodzi o wywieranie bezpośredniego wpływu (na ogóło charakterze terapeutycznym) na jednostki lub rodziny i wywoływanie zmian na ich poziomie(czasem przy wykorzystaniu mechanizmów grupowych), z drugiej o wpływ na jednostkii rodziny wywierany za pośrednictwem społeczności w tym przypadku zmiana ma się doko-nać na poziomie społeczności.Mimo tej swoistej rekonceptualizacji pracy socjalnej istota me-todycznego (profesjonalnego) jej praktykowania pozostała rzecz jasna ta sama, tyle, że dziś niemówimy już o case work u czy group work u, ale o profesjonalnie wykonywanej klinicznejpracy socjalnej lub profesjonalnie prowadzonej pracy środowiskowej (community work).Wartomieć świadomość, iż uznanych modeli praktykowanych w obu tych obszarach można by pew-nie naliczyć kilka dziesiątków.Rzecz jednak w tym, iż w powyższym sensie, tj.metodycznie i profesjonalnie, praca so-cjalna w Polsce przynajmniej w swym głównym nurcie nie była i nie jest praktykowana.Nie ma sensu zatem pytać o zmiany w tym obszarze.Natomiast bardzo zasadnym jest pytanie,czy współcześnie da się zaobserwować tendencję nazwijmy to umetodyczniania pracysocjalnej.Innymi słowy, czy są podstawy by sądzić, iż powoli do praktyki wkraczają profesjo-nalne modele pracy socjalnej, takie jak psychospołeczna praca socjalna, zadaniowa praca so-cjalna, behawioralno-poznawcza praca socjalna, empowerment by wymienić nawet nie tenajnowsze i najmodniejsze, ale najbardziej klasyczne.I to jest drugie pytanie szczegółowe,którym chciałbym się w tym opracowaniu zająć.Z racji niewielkich rozmiarów niniejszego opracowania odpowiedzi na oba pytania z ko-nieczności muszą być sformułowane w sposób bardzo zwięzły i ograniczać się jedynie dowskazania kluczowych zagadnień.W znacznej mierze będę się odwoływał do (niektórych)wyników zrealizowanego w Instytucie Spraw Publicznych w 2010 roku badania na reprezenta-tywnej losowo-warstwowej próbie aktywnych zawodowo pracowników socjalnych1.Wszystkiedane empiryczne wykorzystane w dalszej części opracowania pochodzą z tego właśnie badania.1.Przemiany wzoru metodyki pracy socjalnej praktykowanejw ośrodkach pomocy społecznejPunktem wyjścia do odpowiedzi na powyższe pytania niech będzie krótkie zdanie sobiesprawy z tego, jak jest, innymi słowy, przedstawienie syntetycznego opisu praktykowanejw ośrodkach pomocy społecznej metodyki.1Badanie to zrealizowane zostało ramach projektu systemowego Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocyspołecznej i integracji społecznej przez zespół ekspertów kierowany przez dr Marka Rymszę w składzie: dr MariolaBieńko, dr Marta Auczyńska, dr Tomasz Kazmierczak.Wyniki badania zostały opublikowane w: Czy podejście ak-tywizujące ma szansę? Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce 20 lat po reformie systemu pomocy społecznej,M.Rymsza (red.), Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2011.61 Być może najlepiej w polskiej literaturze przedmiotu metodykę tę zrekonstruowałM.Granosik na podstawie prowadzonej przez siebie długotrwałej obserwacji uczestniczącej2.Metodyka ta obejmuje kilka typów czynności wykonywanych w toku stałego cyklu pracyz klientami.Cykl ten zaczyna się od pierwszego kontaktu, po którym następują: faza terenowa,sporządzanie wywiadu środowiskowego, opracowywanie planu pomocy, kontrola i realizacja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]